Artikel 41 Noodweer / Noodweerexces
Hieronder volgt een stuk over artikel 41. Hier staat in vereenvoudigde vorm weergegeven hoe artikel 41 van de wet in elkaar steekt.

Inleiding
Het woord ‘slachtoffer’ wordt op heel veel manieren gebruikt. Je kunt je het slachtoffer voelen van het slechte weer, als je weer eens drijfnat op school aankomt. Als je met de trein of de bus naar school gaat, kun je je het slachtoffer voelen van treinvertragingen of van bijvoorbeeld een staking van de buschauffeurs. Of je voelt je een slachtoffer van het slechte humeur van je leraar natuurkunde. Misschien is het woord ‘slachtoffer’ in zulke gevallen wel een beetje overdreven. Dat is bepaald niet het geval voor Rachel van zeventien. Zij mag zich met recht een slachtoffer noemen. Toen Rachel tien jaar was is zij verkracht door een man uit de buurt. Dat gebeurde toen zij ’s ochtends op weg was naar school. Rachel kende de man wel, ze zag hem vaak voor het raam staan als ze naar school liep. Met een smoes heeft de man haar naar binnen gelokt en toen…
Door de verkrachting op die vroege woensdagmorgen is het leven van Rachel erg veranderd. In het begin droomde Rachel vaak over de gebeurtenis, maar gelukkig is dat veel minder geworden. Waar Rachel nu veel last van heeft, is dat zij erg bang is voor jongens en mannen. Pas heeft Rachel heel kort een vriendje gehad, maar ze raakte zo in paniek toen hij haar wilde zoenen dat het al snel weer uitging.

Er zijn veel voorbeelden te bedenken waarin duidelijk wordt dat mensen op allerlei manieren slachtoffer kunnen worden van strafbare feiten of van andere daden van mensen. Zo kun je ook het slachtoffer worden van diefstal. Je fiets of je mobieltje worden bijvoorbeeld gestolen. Ook kun je het slachtoffer worden van een ongeluk, in het verkeer of op school.

Als je het slachtoffer bent van een strafbaar feit of een ongeval en de dader of schuldige is gepakt, dan komt deze meestal voor de rechter. Vroeger was het zo dat jij, als slachtoffer, daar verder helemaal buiten bleef. Maar de laatste jaren is er veel meer aandacht gekomen voor het slachtoffer. Wie een strafbaar feit of een ongeval heeft meegemaakt, kan tegenwoordig voor juridisch advies en emotionele steun terecht bij Slachtofferhulp Nederland. En wat slachtoffers vooral veel kan helpen is dat ze recht van spreken hebben in de rechtszaal.

De belangrijkste wetten bij dit thema zijn het Wetboek van Strafrecht, het Wetboek van Strafvordering en het Burgerlijk Wetboek.

Slachtoffer in actie
Mag ik mijzelf verdedigen als ik word aangevallen, ook als ik daarmee zelf
Karima is naar de film geweest met een paar jongens uit haar klas. Het was echt een vette actiefilm. Net iets voor Karima. Ze zit zelf op karate en dat kwam volop aan bod in de film van vanavond. Na de film besluit de groep om nog wat te gaan drinken in de stad. Maar Karima wil eerst nog even naar het toilet. Snel holt ze de trappen af. Plassen is niet nodig. Ze loopt meteen naar de spiegel. Zenuwachtig haalt ze een hand door haar haar. Ze hoopt maar dat het vanavond wat gaat worden met Tom. Na een grondige inspectie van haar uiterlijk verlaat ze de toiletruimte, Daar botst ze frontaal tegen een meisje dat net naar binnen wil. Voor ze het weet staat ze weer in de verlaten toiletruimte. De deur naar de gang is nog niet eens dichtgevallen als Karima’s pols wordt vastgegrepen.
‘Geef je portemonnee’, sist het meisje. ‘En snel een beetje!’
Op hetzelfde moment ziet Karima het mes dat het meisje in haar vrije hand heeft. Zonder er nog over na te denken komt ze in actie. Karima slaat het meisje met een keiharde karatestomp midden in het gezicht. Het meisje valt achterover en blijft roerloos liggen. Heel even blijft Karima verstijfd staan, dan rukt ze deur open en stormt door de gang in de richting van de trappen. Boven aan de trap staat Tom te wachten. De jongen weet niet wat hem overkomt als een hevig trillende Karima zich huilend in zijn armen stort.
Later blijkt dat het meisje door de klap op de grond een flinke hersenschudding heeft opgelopen. Door de karatestomp van Karima heeft het meisje ook nog eens gebroken neus en kneuzingen in haar gezicht. Karima heeft het meisje dus flink mishandeld.

Mishandeling is volgens de wet een strafbaar feit. Karima kan dus vervolgd worden en voor de rechter komen. ‘Ja hallo’, zul je nu misschien verontwaardigd roepen. ‘Die trut wilde Karima wel mooi beroven hoor. Met een mes nog wel. Belachelijk dus als Karima gestraft wordt.’ Gelukkig heeft de wetgever hier iets op bedacht.

In artikel 41 lid 1 van het Wetboek van Strafrecht is bepaald dat de persoon die een strafbaar feit pleegt niet strafbaar is als hij handelde ter verdediging van zijn eigen lichaam, eerbaarheid of goed. In het geval van Karima verdedigde zij vooral haar eigen lichaam. Toen ze het mes zag, raakte ze in paniek. Om haar lichaam te beschermen sloeg ze erop los. Deze verdediging noemen we met een juridisch woord ‘noodweer’.

Er staat nog wel iets bij in de wet, waar je goed op moet letten. Je mag jezelf alleen verdedigen tegen een ‘ogenblikkelijke, wederrechtelijke aanranding’. In simpele woorden betekent dit dat je je alleen mag verdedigen op het moment dat er (lichamelijk) geweld tegen je gebruikt wordt. Of als iemand op dat moment geweld wil gaan gebruiken tegen jou. Als Karima was weggerend en later nog eens was teruggekomen om het meisje in elkaar te slaan, zou zij zich niet kunnen beroepen op noodweer. De bedreiging is dan niet meer ogenblikkelijk. Ook moet de bedreiging wederrechtelijk zijn. Dat wil zeggen: in strijd met het recht.

Een zware vorm van noodweer is het zogeheten noodweerexces. Je verdedigt je dan tegen een ogenblikkelijke wederrechtelijke aanranding, maar je gaat bij die verdediging wel heel erg ver. Stel nu dat Karima totaal door het lint was gegaan en in blinde paniek was blijven beuken op het meisje in het toilet. Of erger nog, het mes had gepakt en zelf was gaan steken. Dit gaat dan wel erg ver, vind je niet? Maar misschien begrijpen we Karima een beetje beter als we weten wat er in haar verleden is gebeurd. Toen Karima tien jaar was, mocht ze voor het eerst een avondje alleen op haar broertje passen. Best spannend, ze voelde zich zo groot! Toen haar broertje in bed lag, hoorde Karima ineens iets aan de deur rammelen. Tot haar grote schrik en verbazing kwam er een onbekende man de kamer in lopen. Hij had een groot mes in zijn hand. Het enige wat hij brulde was: ‘Geld!’ Karima is toen naar de deur gerend, maar die zat op slot. De man heeft Karima vastgegrepen, het mes op haar keel gezet en haar gedwongen te vertellen waar haar vader en moeder de kostbare dingen in huis bewaarden. Gelukkig is de man weggegaan nadat hij had gepakt waar hij voor kwam. Maar Karima is het nooit vergeten. In haar dromen voelt ze het mes nog regelmatig op haar keel drukken. Dan wordt ze gillend en drijfnat wakker. Toen Karima het mes in de handen van het meisje zag, leek haar ergste nachtmerrie opnieuw werkelijkheid te worden. Blinde paniek was het gevolg.

Gelukkig heeft de wet ook met dit soort situaties rekening gehouden. Als je veel te ver gaat in de verdediging, ben je niet strafbaar als blijkt dat dit gekomen is door een ‘hevige gemoedsbeweging’. Daarmee wordt bedoeld een hele grote emotie of psychische druk in je hoofd, waardoor je een grens overgaat. Dit heet ‘noodweerexces’ en is geregeld in artikel 41 lid 2 van het Wetboek van Strafrecht.

Als er sprake is van noodweer of noodweerexces zal de rechter je terug naar huis sturen. Je krijg geen straf, want je bent niet strafbaar. In juridische termen zeggen we dan dat je wordt ontslagen van alle rechtsvervolging (artikel 352 lid 2 Wetboek van Strafvordering).

Bron: Wetboek voor jongeren.nl